Associatie en Creativiteit
Associatie is een krachtige manier om creatief problemen op te lossen. We kunnen een uitdaging samenvatten in een paar kernwoorden. Bijvoorbeeld: ‘hoe kan ik water laten branden?’. Die uitdaging kunnen we vangen met de kernwoorden ‘water’ en ‘branden’. Vervolgens kunnen we op die kernwoorden gaan associëren. Overigens moet die uitdaging nog onderzocht worden, want waarschijnlijk is het voldoende als het lijkt alsof.
Associatie is het in gedachten met elkaar in verband brengen van verschillende ideeën [1]. In dit artikel zal ik het woord (of idee) waarop we associëren de ingang (prime) noemen, de woorden die in ons opkomen de uitgang en de associatie tussen de in- en uitgang de relatie. Bijvoorbeeld: (ingang) vis > (relatie) is een > (uitgang) dier. Merk op dat dit vis een hyponiem is van dier en dier een hyperoniem van vis.
Associatie betekent normaal gesproken dat je op één ingang zoveel mogelijk uitgangs verzamelt. Elke uitgang heeft een relatie met de ingang: vis > zee, vis > zout, vis > visolie etc. Bij opeenvolgende associaties is de eerste uitgang de ingang voor de volgende uitgang etc. Bijvoorbeeld: vis > zee > tsunami > aardbeving > plaattektoniek.
Door verbanden te vinden tussen ideeën die op het eerste gezicht weinig met elkaar te maken hebben, kunnen we tot nieuwe ideeën komen [5]. Nieuwe combinaties zijn volgens de definitie alleen dan creatief, als ze ook waardevol zijn [9]. Een frietje tandpasta is bijvoorbeeld wel een nieuwe combinatie, maar geen smaakvolle. Neemt niet weg dat de combinatie in een andere context wel waardevol zou kunnen zijn. Of dat een onbruikbare combinatie ons in twééde instantie op een nieuw en waardevol idee zou kunnen brengen.
In een onderzoek vonden wetenschappers dat mensen met een grotere neiging tot associatie ook creatiever zijn. Dit onderzoek suggereert dat het versterken van associatievaardigheden kan bijdragen aan het verhogen van de creativiteit [13]. Hoe groter de diversiteit aan opgeslagen informatie en hoe flexibeler het brein, hoe groter het vermogen om onwaarschijnlijke associaties te leggen.
Door te begrijpen hoe ons brein woorden verwerkt, kunnen we het proces van associëren misschien positief beïnvloeden. De activatiespreidingsmodel (spreading activation theory) is een theorie uit de cognitieve psychologie die voorstelt hoe dat gebeurt. Het idee is dat informatie in de hersenen wordt opgeslagen in de vorm van knooppunten (concepten) die onderling zijn verbonden door koppelingen. Op die manier hebben we in ons declaratief geheugen een betekenis-netwerk (semantic network) opgebouwd van woorden en hun onderlinge relaties [21, 6]. Een woord staat dus niet op zichzelf. Een woord ontleent zijn betekenis aan andere woorden en de relatie die het ermee heeft. [2]
In diverse wetenschappen (informatica, psychologie, linguïstiek) wordt een betekenis-netwerk formeel gevisualiseerd met een graaf. De woorden worden voorgesteld door knopen en de relaties met zijden. Het maken van een mind map is een minder formele manier om ideeën en hun onderlinge relaties vast te leggen.
Een woord (ingang) prikkelt behalve zijn knooppunt, de gerelateerde woorden in ons betekenis netwerk, die op hun beurt andere woorden activeren die ermee verbonden zijn. Dit activeringsproces blijft zich door het netwerk verspreiden, waardoor we verbindingen kunnen leggen tussen verschillende stukjes informatie. Dit proces gaat door totdat de activering een drempelniveau bereikt, waarna de informatie door ons brein als volledig verwerkt wordt beschouwd. Een van de belangrijkste aannames van deze theorie is dat de sterkte van de koppelingen tussen concepten evenredig is met hoe vaak en hoe lang geleden ze gelijktijdig voorkwamen. Dit betekent dat concepten die vaak en recent samen voorkomen, sterkere associaties zullen hebben dan concepten die minder vaak en recentelijk zijn tegengekomen. Deze theorie van betekenis netwerken wordt ondersteund door een grote hoeveelheid onderzoek en is toegepast op verschillende gebieden, zoals psychologie, kunstmatige intelligentie en cognitieve wetenschap. [20] Het activatiespreidingsmodel wordt gebruikt om een verscheidenheid aan cognitieve verschijnselen te verklaren, waaronder het ophalen van herinneringen, het vormen van mentale beelden en het oplossen van problemen [10, 11, 12].
We kunnen op die manier een onderscheid maken tussen woorden die dichtverwant zijn (close associates) en woorden die ver verwant zijn (remote associates). Close associates worden makkelijker, sterker en sneller geactiveerd, maar zijn voor de hand liggend en dus niet nieuw. Remote associates zijn ongewoon en kunnen bruikbaar zijn om een probleem creatief op te lossen. In een woordassociatie-onderzoek kunnen we kijken welke associates op een woord het meest voorkomen en ze op volgorde van waarschijnlijkheid zetten. [2, 3, 4, 13] Het blijkt bijvoorbeeld dat Nederlandstaligen op ‘olifant’ met een grote waarschijnlijkheid de volgende associaties krijgen: groot, slurf, grijs, Afrika en dier. De associatie ‘olifant-roze’ is minder sterk en staat (statistisch) op de 28e plaats.
Merk op dat de omgekeerde associatie meestal niet gelijkwaardig is. De associatie ‘olifant-groot’ is veel sterker dan ‘groot-olifant’. Maar het komt wel voor. De associatie ‘wit-sneeuw’ is vrijwel gelijkwaardig aan ‘sneeuw-wit. Verder blijkt dat twee willekeurige woorden gemiddeld door niet meer dan 3 associaties van elkaar verwijderd zijn [14].
Iedereen heeft een uniek betekenis-netwerk. Mensen die dezelfde taal spreken en dezelfde cultuur delen, vertonen waarschijnlijk ook veel gelijkenis in netwerk. Voor een Amerikaan is een frikandel speciaal een onbekend concept, behalve als hij ooit in Nederland is geweest.
Op basis van dit alles en ervaring is het mijn overtuiging dat eenvoudig associëren lastig tot resultaten leidt en bovendien tijdrovend is. Door bewust diverse concepten te activeren die ver van elkaar verwijderd zijn, wordt de kans op het vinden van bruikbare nieuwe associaties veel groter.
In dit artikel heb ik me voor het gemak beperkt tot woorden. Maar bij het horen van een woord activeer je natuurlijk niet alleen andere woorden, maar ook beelden, geuren, smaken en gevoelens. We weten dat het wisselend associëren tussen woorden in verschillende talen, of tussen woorden en beelden, helpt bij het vinden van ver verwijderde associaties. Dit komt misschien omdat deze netwerken min of meer gescheiden zijn en in andere delen van het brein liggen.
Bronnen
01] Wikipedia-bijdragers. (2021, November 9). Associatie (psychologie). Wikipedia. https://nl.wikipedia.org/wiki/Associatie_(psychologie).
02] Van Maris, B. (2009, December 1). Het verschil tussen naakt en bloot, Het woordenboek in ons hoofd Berthold van Maris, Onze Taal. Jaargang 78 – dbnl. (n.d.). DBNL. https://www.dbnl.org/tekst/_taa014200901_01/_taa014200901_01_0223.php.
03] Van Maris, B. (2021, September 15). Bekijk: Het verschil tussen naakt en bloot. NEMOKennislink. https://www.nemokennislink.nl/publicaties/het-verschil-tussen-naakt-en-bloot/.
04] De Deyne, S., & Storms G. (2008a). Word Associations: Norms for 1,424 Dutch words in a continuous task. Behavior Research Methods, 40,198-205.
13] De Deyne, S., & Storms, G. (2008b). Word associations: Network and semantic properties.Behavior Research Methods, 40,213-231.
05] Guilford, J. P. (1950). Creativity. American Psychologist, 5(9), 444-454.
06] John F. Sowa (1987). “Semantic Networks”. In Stuart C Shapiro (ed.). Encyclopedia of Artificial Intelligence. Retrieved 29 Januari 2023.
07] Contributors to Wikimedia projects. (2021, September 20). Spreading activation. Wikipedia. https://en.wikipedia.org/wiki/Spreading_activation.
08] Biology: Semantic memory – HandWiki. (n.d.-c). Retrieved January 29, 2023, from https://handwiki.org/wiki/Biology:Semantic_memory.
09] Morris I. Stein (1953). Creativity and Culture. The Journal of Psychology, 36:2, 311-322.
10] Shiffrin, R. M., & Schneider, W. (1977). Controlled and automatic human information processing: II. Perceptual learning, automatic attending and a general theory. Psychological Review, 84(2), 127–190.
11] Anderson, J. R. (1972). A theory of semantic memory. Psychological Review, 79(2), 197–223.
12] Collins, A. M., & Loftus, E. F. (1975). A spreading-activation theory of semantic processing. Psychological Review, 82(6), 407–428.
13] Kaufman, J. C., & Baer, J. (2008). The creativity conundrum: A proponential model of creative potential, divergent thinking, and achievement. Creativity Research Journal, 20(1), 91-96.
14] University of Melbourne & University of Leuven. (z.d.). Smallworldofwords. smallworldofwords.org. Geraadpleegd op 29 januari 2023, van https://smallworldofwords.org/nl/project/about.
15] De Deyne, S., Peirsman Y., & Storms, G. (2009). Sources of Semantic Proximity. In N.A. Taatgen & H. van Rijn (Eds.), Proceedings of the 31th Annual Conference of the Cognitive Science Society (pp. 1834-1839). Austin, TX: Cognitive Science Society.
16] De Deyne, S., Voorspoels, W., Verheyen, S., Navarro, D., & Storms, G.(2011). Graded structure in adjective categories. In L. Carlson, C. Hölscher, & T. F. Shipley (Eds.), Proceedings of the 33rd Annual Conference of the Cognitive Science Society. Austin, TX: Cognitive Science Society).
17] De Deyne, S., & Navarro, D., & Storms, G. (2012). Better explanations of lexical and semantic cognition using networks derived from continued rather than single word associations, Behavior Research Methods., 45, 480-498.
18] De Deyne, S., Navarro, D.J., Perfors, A., Storms, G. (2012). Strong structure in weak semantic similarity: A graph based account., Proceedings of the 34rd Annual Conference of the Cognitive Science Society. Sapporo, Japan: Cognitive Science Society.
19] De Deyne, S., Voorspoels, W., Verheyen, S., Navarro, D. J., & Storms, G. (2013). Accounting for graded structure in adjective categories with valence-based opposition relationships. Language and Cognitive Processes, (ahead-of-print), 1-16.
20] Collins, Allan & Loftus, Elizabeth. (1975). A Spreading Activation Theory of Semantic Processing. Psychological Review. 82. 407-428. 10.1037//0033-295X.82.6.407.
21] Kamiya, A., & Airth, M. (2022, September 5). Take online courses. earn college credit. Research Schools, Degrees & Careers. Study.com | Take Online Courses. Earn College Credit. Research Schools, Degrees & Careers. Retrieved February 1, 2023, from https://study.com/learn/lesson/semantic-network-model-overview-examples.html
Professionals kunnen creatief denken trainen. Bij creatief denken gaat het erom dat je problemen als uitdagingen gaat zien, dat je technieken traint om voor die uitdagingen efficiënt honderden ideeën te bedenken om vervolgens met de beste ideeën aan de slag te gaan.
Wil je daar meer over weten? Klik dan hier! Of bel me geheel vrijblijvend: 0497 700228. Vond je deze post verhelderend? Geef me een like, laat een comment achter en deel met je connecties! Hebben wij nog geen connectie ? Stuur me dan gerust een verzoekje en #letsconnect, want ik leer graag leuke mensen kennen.
#professionals #ondernemen #training #creativiteit #winstidee
Hallo! Leuk dat je mijn berichtje leest, ik ben Bas van Meegen en mijn onderneming heet Winstidee. Met Winstidee help ik ondernemende professionals effectievere idee bedenkers en probleem-oplossers te worden. Je kunt je project of onderneming een boost geven met een goed idee. Ik geloof dat professionals creatiever kunnen worden, door kennis te nemen van de geheimen uit de wereld van creatie en innovatie. Met creatieve denkvaardigheid zijn ze beter toegerust voor de uitdagingen in een wereld die steeds sneller steeds complexer wordt. Dit kan met de juiste methode en het trainen van de juiste houding, kennis en vaardigheden.